ประชาชนกำลังลุกฮือขึ้นมาโค่นล้มเหล่าผู้นำ อียิปต์และตูนิเซีย ไปจนถึงจอร์แดน, เยเมน, และไกลโพ้นไปจากนั้น พวกเขาไม่ได้ถูกขับเคลื่อนด้วยแรงจูงใจทางอุดมการณ์หรือทางศาสนาใดๆ ทั้งนั้น มีเพียงช่องว่างช่วงห่างทางด้านความมั่งคั่ง และความแตกต่างทางด้านวัย ซึ่งพวกผู้ปกครองที่มีความใกล้ชิดกับประชาชนของพวกเขามากกว่า ย่อมจะสามารถลดทอนให้หดแคบและเข้าใกล้ให้มากขึ้นได้ ปัจจัยร่วมอีกประการหนึ่งที่เรียงร้อยตัวโดมิโนที่กำลังล้มครืนลงมาเหล่านี้ เข้าไว้ด้วยกัน ก็คือทุกๆ รายต่างได้รับความสนับสนุนจากสหรัฐอเมริกาอย่างทั่วหน้า ทว่าความผูกพันโยงใยเช่นนี้กำลังถูกพิสูจน์ให้เห็นว่าไม่ได้เป็นประโยชน์ อะไรต่อเหล่าจอมเผด็จการ หรือต่อกลุ่มนักเลงอันธพาลติดอาวุธของพวกเขา
ดามัสกัส – ในเวลาไม่ถึงเดือน มีผู้นำชาติอาหรับ 4 คนได้เรียงหน้ากันก้าวออกมาแถลงให้คำมั่นสัญญาว่า พวกเขาจะไม่ลงเลือกตั้งต่ออีกแล้ว เมื่อวาระการดำรงตำแหน่งตามรัฐธรรมนูญของพวกเขาสิ้นสุดลง
คนแรกคือ ซิเน เอล อาบิดิเน เบน อาลี (Zine el-Abidine Ben Ali) แห่งตูนิเซีย ผู้พยายามทำการต่อสู้ในสมรภูมิแห่งความพ่ายแพ้กับพวกเยาวชนคนหนุ่มสาวชาว ตูนิเซียผู้โกรธเกรี้ยว แล้วก็ต้องลงจากอำนาจไปในวันที่ 14 มกราคม เพียงแค่ 24 ชั่วโมงหลังจากกล่าวคำปราศรัย “ผมเข้าใจพวกคุณ” ที่เวลานี้มีชื่อเสียงฉาวโฉ่ของเขาแล้ว เบน อาลี ผู้อยู่ในวัย 74 ปี ได้ครองอำนาจมาตั้งแต่ปี 1987 และแต่เดิมมีกำหนดจะลงเลือกตั้งอีกสมัยหนึ่งในปี 2014
ถัดจากนั้นก็เป็นประธานาธิบดีฮอสนี มูบารัค (Hosni Mubarak) แห่งอียิปต์ ซึ่งชราและสุขภาพย่ำแย่ในวัย 83 ปี ภายหลังเผชิญกับการก่อการแข็งข้อทำนองเดียวกัน มูบารัคก็ประกาศว่าเขาจะไม่ขอรับการเสนอชื่อเข้าชิงตำแหน่งประธานาธิบดีเป็น สมัยที่ 6 เมื่อวาระการดำรงตำแหน่งสมัยปัจจุบันของเขาสิ้นสุดลงในเดือนกันยายน
มูบารัคได้ปลดคณะรัฐบาลของ อาหมัด นัซซิฟ (Ahmad Nazzif), สัญญาที่จะให้เสรีภาพเพิ่มมากขึ้น, และประกาศว่าเขาจะไม่มีการยกอำนาจให้ กามัล (Gamal) บุตรชายของเขาที่อยู่ในวัย 50 ปีและเป็นนักธุรกิจทรงอิทธิพล รับทอดสืบต่อ ภายหลังที่ได้ยึดครองอำนาจอย่างเหนียวแน่นและเด็ดขาดมาตั้งแต่ปี 1981 การที่มูบารัคเพิ่งจะมาคิดดำเนินการ “ปฏิรูป” อะไรต่ออะไร ก็ดูจะน้อยเกินไปและล่าช้าเกินไปเสียแล้วสำหรับประชาชนชาวอียิปต์ผู้โกรธ แค้น (ในที่สุด มูบารัคก็ต้อง “สละ” ตำแหน่งไปในวันที่ 11 กุมภาพันธ์ -ผู้แปล)
จากนั้นในวันที่ 2 กุมภาพันธ์ อาลี อับดุลเลาะห์ ซาเละห์ (Ali Abdullah Saleh) ประธานาธิบดีเยเมนวัย 69 ปี ก็ประกาศว่าเขาจะก้าวลงจากตำแหน่งในปี 2013 และเขาจะไม่ยกอำนาจให้แก่ อาหมัด ซาเละห์ (Ahmad Saleh) บุตรชายของเขา ทั้งนี้เขาครองอำนาจมาเป็นเวลา 33 ปีแล้วนับตั้งแต่ปี 1978
และคนสุดท้าย นายกรัฐมนตรี นูริ อัล มาลิกิ (Nuri al-Maliki) แห่งอิรัก ที่มีอายุ 61 ปี ได้ออกมาแถลงว่าเขาจะไม่ลงสมัครรับเลือกตั้งอีก เมื่อชาวอิรักไปลงหย่อนบัตรลงคะแนนครั้งต่อไปในปี 2014
ขณะที่เหตุการณ์ทั้งหมดดังที่กล่าวนี้ทยอยบังเกิดขึ้นในช่วงระยะเวลา ไม่ถึงเดือนนั่นเอง พลังตามท้องถนนในโลกอาหรับยังส่งผลทำให้รัฐบาลในอีก 2 ประเทศต้องล้มคว่ำไปด้วย นั่นคือ รัฐบาลของนายกรัฐมนตรี ซามีร์ อัล ริไฟอิ (Samir al-Rifaii) แห่งจอร์แดน และของนายกฯ ซออัด อัล ฮาริรี (Saad al-Hariri) แห่งเลบานอน
อะไรบางอย่างกำลังเปลี่ยนแปลงไปอย่างรวดเร็วในโลกอาหรับ รวดเร็วมากๆ และบางทีอาจจะรวดเร็วเกินกว่าที่พวกจอมเผด็จการซึ่งแก่เฒ่าและเจ็บออดๆ แอดๆ จะสามารถเข้าใจหยั่งรู้ ทั้งนี้ผู้ที่ก่อการลุกฮือต่อต้านและโค่นล้มระบอบปกครองของพวกเขา (หรือบังคับให้พวกเขาต้องดำเนินการปฏิรูปอย่างเอาจริงเอาจัง) ก็คือบรรดาคนหนุ่มคนสาวทั้งหลาย ที่ส่วนใหญ่มีอายุต่ำกว่า 25 ปี
ในกรุงตูนิส เบน อาลี ได้พยายามที่จะขับไล่ปราบปรามคนหนุ่มคนสาวเหล่านีโดยใช้กำลัง และจากนั้นก็กวาดล้างจับกุมพวกเขาไปเป็นจำนวนมาก ส่วนในอียิปต์ มูบารัคส่งกลุ่มนักเลงอันธพาลของเขาเข้าทุบตีผู้ประท้วงวัยหนุ่มสาวด้วยไม้ กระบองและฟันพวกเขาด้วยดาบ เมื่อการกระทำเช่นนี้ไม่ได้ผล ตำรวจก็ได้รับคำสั่งให้เปิดฉากยิงใส่ แต่นั่นก็เช่นกันไม่สามารถที่จะทำลายความเด็ดเดี่ยวแน่วแน่อย่างชนิดไม่มี อะไรหยุดยั้งได้ของพวกเขา หรือทำให้ความปรารถนาออย่างแรงกล้าที่จะก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของพวกเขา ต้องอ่อนแรงลงไป
ช่องว่างช่วงห่างทางอายุที่น้อยที่สุดระหว่างพวกเขากับเหล่าผู้นำของ พวกเขาก็คือในอิรัก กระนั้นก็ยังเป็นผลต่างที่สูงกว่า 35 ปี สำหรับในอียิปต์ มูบารัคแก่ชราขนาดเป็นคุณปู่คุณตาของผู้ชุมนุมประท้วงที่กริ้วโกรธแทบทุกคน ในจัตุรัสตอห์รีร์ (Tahrir Square) ในกรุงไคโร และเป็นที่ชัดเจนว่าพวกเขาสุดเซ็งสุดระอาใจที่จะต้องรับมือกับเขา
มูบารัคเปิดปากหล่นถ้อยคำที่คนหนุ่มคนสาวไม่ต้องการได้ยินได้ฟังอีก ต่อไปแล้ว ขณะเดียวกันพวกเขาก็พูดจาด้วยภาษาที่เขาไม่สามารถเข้าใจได้ แล้วยังมีสิ่งที่ตามกระหน่ำซ้ำเติม เป็นต้นว่ารายงานของสื่อหลายกระแสที่ว่า มูบารัคมีทรัพย์สมบัติเป็นมูลค่าถึง 70,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐฯ ซึ่งต้องถือเป็นตัวเลขที่โด่งทะลุฟ้าสำหรับประเทศที่ผู้คนหลายล้านคนมีราย ได้วันละไม่ถึง 2 ดอลลาร์ ตลอดระยะเวลา 3 ทศวรรษที่ผ่านมา ระบอบปกครองของมูบารัคได้รับเงินช่วยเหลือจากสหรัฐฯราวๆ 30,000 ล้านดอลลาร์ ทว่ากลับไม่มีเศษเงินสักเล็กสักน้อยเลยที่เผื่อแผ่มาถึงกระเป๋าของสามัญชน ชาวอียิปต์ คงไหลเวียนกันอยู่แต่ในหมู่ชนชั้นปกครองที่แวดล้อมประธานาธิบดีผู้นี้เท่า นั้น
คนหนุ่มคนสาวที่ออกมาชุมนุมประท้วงเหล่านี้ส่วนใหญ่แล้วยังไม่ได้ แต่งงาน ไม่มีภรรยาและลูกให้คอยห่วงใย และทุกคนต่างเหม็นเบื่อสุดเซ็งกับการทุจริตคอร์รัปชั่น, ความยากจน, การเล่นพรรคเล่นพวก, และการเพิกเฉยไม่แยแสอย่างสิ้นเชิงต่อเสียงเรียกร้องซ้ำๆ ซากๆ ของพวกเขา
น่าสังเกตว่าทั้งในอียิปต์และตูนิเซีย พวกผู้ชุมนุมประท้วงไม่ได้มีผู้นำเดี่ยวโดดเด่นให้พวกเขาคอยเดินตามแต่อย่าง ไร ไม่เหมือนกับในกรณีของการปฏิวัติส่วนใหญ่ที่เคยเกิดขึ้นในโลก ไม่มีบุคคลอย่างวลาดิมีร์ เลนิน (Vladimir Lenin) ในกรณีของรัสเซีย ไม่มีบุคคลอย่าง รูโฮลเลาะห์ โคไมนี (Ruhollah Khomeini) ของอิหร่าน หรือกระทั่งบุคคลอย่าง กามัล อับเดล นัสเซอร์ (Gamal Abdel Nasser) แห่งอียิปต์ยุคทศวรรษ 1950 เป็นผู้นำพาหนุ่มสาวชาวอาหรับเหล่านี้
นอกจากนั้นยังไม่มีแรงขับดันทางอุดมการณ์หรือทางศาสนาใดๆ อีกด้วย การลุกฮือคราวนี้ไม่ใช่การปฏิวัติอิสลาม หรือการปฏิวัติของคอมมิวนิสต์ ไม่ใช่ทั้งการปฏิวัติมาร์กซิสต์ หรือการปฏิวัติทุนนิยม เราไม่เห็นพวกนักการศาสนาสวมผ้าโพกศีรษะกำลังพยายามโค่นกษัตริย์ชราและเผด็จ การ เหมือนกรณีที่เกิดขึ้นในอิหร่านเมื่อปี 1979 และเราไม่พบพวกนายทหารหนุ่มหรูหรามากสีสันกำลังพยายามโค่นกษัตริย์หนุ่มที่ หรูหรามากสีสันพอๆ กัน อย่างที่เกิดขึ้นในอียิปต์ในปี 1952
นอกจากนั้นแล้ว เรายังไม่พบขบวนรถถังอเมริกันแล่นทะยานพุ่งเข้าไปในเมืองหลวงต่างๆ ของชาติอาหรับ โค่นล้มผู้เผด็จการซึ่งแท้ที่จริงแล้ววอชิงตันเองนั่นแหละได้อุปถัมภ์ชุบ เลี้ยงมานมนานหลายปี เหมือนกับกรณีที่เกิดขึ้นในอิรักเมื่อปี 2003
ดูเหมือนว่าไม่มีหนังสือหนังหาที่สร้างแรงบันดาลใจหรือที่ทรง อิทธิพลอย่างพิเศษ ซึ่งพวกผู้ประท้วงเหล่านี้กำลังอ่านกันอยู่ เมื่อตอนที่พวกเขาตัดสินใจที่จะลุกขึ้นยืนท้าทายจอมเผด็จการ นอกจากนั้นก็ไม่ได้มีคำประกาศแถลงการณ์ลับใดๆ, ไม่มีโรงพิมพ์ลับที่แอบซ่อนอยู่ในห้องใต้ดินคอยตีพิมพ์หนังสือเล่มเล็กๆ ชี้นำการต่อสู้, และก็ไม่มีคำปราศรัยอันดุเดือดเผ็ดร้อนให้ได้ยินกันทางสถานีวิทยุหรือสถานี ทีวีของพรรคฝ่ายค้าน สิ่งที่จุดชนวนให้แก่การลุกฮือขึ้นมาเหล่านี้ก็คือ ข้อความที่ส่งกันทางเอสเอ็มเอส, ข้อความทางทวีตเตอร์ และทางกลุ่มต่างๆ ในเฟสบุ๊ก ข้อความในโลก “เสมือนจริง”ทั้งหมดเหล่านี้ถูกผลิตขึ้นมาเพื่อที่ในเวลาอีกไม่นานก็จะถูกลบ ทิ้งไป หรือถูกปล่อยจมปลักอยู่ในซอกหลืบที่ถูกหลงลืมในโลกออนไลน์
โลกอาหรับอย่างที่เราๆ ท่านๆ ทั้งหลายรู้จักกัน โลกที่ประชาชนถูกกดขี่บังคับให้ต้องยึดมั่นปฏิบัติตามระบอบเผด็จการรวบอำนาจ อย่างมืดบอดนั้น ได้จบสิ้นลงไปแล้ว และมันก็ไม่มีท่าทีว่ากำลังจะกลับมาได้อีก ในช่วงเวลากว่า 40 ปีที่ผ่านมา ผู้คน 3 ชั่วอายุคนทีเดียวเติบโตขึ้นมาด้วยความเชื่อที่ว่า พวกเขาไม่มีทางเลยที่จะเปลี่ยนแปลงความเป็นจริงอันน่าสลดหดหู่ของพวกเขา โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อพิจารณาจากข้อเท็จจริงที่ว่า ระบอบปกครองในประเทศของพวกเขาเหล่านี้สามารถที่จะก้าวขึ้นสู่อำนาจและประคับ ประคองรักษาอำนาจเอาไว้ได้ ก็เนื่องจากได้รับความช่วยเหลือจากสหรัฐอเมริกา
ปัจจัยเรื่องสหรัฐฯนี้ เป็นลักษณะร่วมที่เชื่อมโยงมูบารัค, ฮาริรี, เบน อาลี, มาลิกิ, และ ซาเละห์ เข้าด้วยกัน พวกเขาทั้งหมดต่างก็ได้กระทำตัวเองให้มีประโยชน์แก่คณะรัฐบาลสหรัฐฯชุดแล้ว ชุดเล่า ไม่ว่าจะเป็นการต่อสู้กับลัทธิคอมมิวนิสต์ในยุคสงครามเย็น, การต่อสู้กับลัทธิโคไมนีภายหลังการปฏิวัติอิหร่านปี 1979, และการต่อสู้กับลัทธิอิสลามเคร่งจารีตภายหลังเหตุการณ์ 11 กันยายน 2001
พวกเขาทั้งหมดต่างแสดงจุดยืนซึ่งไม่เป็นที่นิยมชมชื่นอย่างยิ่งของ ประชาชนของพวกเขาเอง ในการคัดค้านขัดขวางกลุ่มต่อต้านที่แสนจะเป็นที่นิยมชนชื่นในปาเลสไตน์และใน เลบานอน และจุดยืนของพวกเขาก็ถูกถ่ายทอดเข้าไปในบ้านเรือนชาวอาหรับทุกหนทุกแห่งโดย ผ่านสถานีโทรทัศน์ภาษาอาหรับ อย่างเช่น อัลญะซีเราะห์ (al-Jazeera) สืบเนื่องจากลักษณะร่วมกันเหล่านี้เอง ผู้นำเหล่านี้ทั้งหมดจึงต้องเผชิญกับชะตากรรมคล้ายคลึงกันในเดือนมกราคมแห่ง การตัดสินชี้ชะตาของปี 2011
บางทีอาจจะมีประเทศที่ถือเป็นกรณียกเว้นอยู่เพียงประเทศเดียว นั่นคือ ซีเรีย เมื่อต้นเดือนนี้ มีกลุ่มนักเคลื่อนไหวไม่ประกาศชื่อกลุ่มหนึ่ง พยายามอาศัยเฟสบุ๊กเพื่อเรียกร้องให้ผู้คนออกมาชุมนุมประท้วงใน “วันแห่งความโกรธแค้น” ในกรุงดามัสกัส เฉกเช่นเดียวกับที่มีกลุ่มเคลื่อนไหวจัดกันขึ้นทั้งในตูนิเซีย, จอร์แดน, และอียิปต์ พวกนักหนังสือพิมพ์ชาติตะวันตกหลายต่อหลายคนทีเดียว รีบบินเข้ามาในซีเรียเพื่อคอยเฝ้าชมละครอันน่าตื่นเต้นที่ประชาชนช่วยกัน “โค่นล้มรัฐบาลของพวกเขา”
ทว่าพวกเขากลับต้องประสบกับความเซอร์ไพรซ์ครั้งใหญ่ ตลอดทั่วทั้งซีเรียไม่ได้มีการชุมนุมเดินขบวนอะไรกันเลย บางผู้คนในโลกตะวันตกคาดหมายเอาไว้ว่าพวกผู้ชุมนุมจะปรากฏตัวขึ้นตามท้องถนน และปะทะกับกองกำลังความมั่นคงของซีเรีย ทว่าเหตุการณ์เช่นนี้มิได้บังเกิดขึ้น และเหตุผลของเรื่องนี้ก็มีหลายอย่างหลายประการ
ประการหนึ่งคือ ไม่เหมือนกับ มูบารัค หรือ เบน อาลี ประธานาธิบดีบาชาร์ อัล อัสซาด (Bashar al-Assad) ของซีเรีย ซึ่งปัจจุบันอยู่ในวัย 44 ปี เป็นผู้นำที่ได้รับความนิยมชมชอบอย่างสูงมาก โดยเฉพาะอย่างยิ่งในหมู่คนหนุ่มคนสาว คนหนุ่มสาวชาวซีเรียจึงไม่เหมือนกับคนหนุ่มสาวชาวตูนิเซียหรือชาวอียิปต์ พวกเขาไว้เนื้อเชื่อใจในประธานาธิบดีของพวกเขา และมองเขาว่าเป็นคนหนึ่งในหมู่พวกเขา เป็นคนหนึ่งที่ทำงานอย่างหนักมาตลอด 10 ปีที่ผ่านมาเพื่อยกระดับรายได้ของพวกเขา, จัดหาตำแหน่งงานใหม่ๆ ให้แก่พวกเขา, และสร้างสังคมที่ดีงามลึกซึ้งยิ่งขึ้น ถึงแม้จะมีสหรัฐอเมริกาคอยหาเรื่องสร้างอุปสรรคนานาเพื่อขัดขวางการทำงานของ เขาก็ตามที
พูดกันอย่างย่นย่อ อัสซาดเป็นบุคคลที่อยู่เบื้องหลังมหาวิทยาลัยภาคเอกชนและธนาคารภาคเอกชน ซึ่งได้ส่งผลทำให้เกิดการปรับขึ้นค่าจ้างและหว่านเมล็ดพันธุ์ชนชั้นกลางที่ เวลานี้กำลังก้าวผงาดขึ้นมาของซีเรีย, ความรุ่งเรืองเฟื่องฟูของการกีฬา, อินเทอร์เน็ต, สื่อมวลชนภาคเอกชน, และองค์กรนอกภาครัฐบาลที่ขับดันโดยภาคสังคม
ตัวอย่างเช่น เมื่อเร็วๆ นี้ รัฐบาลของเขาจัดตั้งกองทุนขึ้นมาเพื่อให้ความช่วยเหลือทางการเงินแก่ครอบ ครัวที่ยากจนข้นแค้น 450,000 ครอบครัว และเขาได้ทำให้มีการปรับขึ้นค่าจ้างรวมกันแล้วมากกว่า 100% ในรอบ 1 ทศวรรษที่ผ่านมา ยิ่งไปกว่านั้น ขณะที่มูบารัคใช้ชีวิตอยู่เบื้องหลังแนวกำแพงสูงลิ่วของวังของเขาในกรุงไคโร อัสซาดกลับเป็นประธานาธิบดีที่ประชาชนเข้าถึงได้อย่างง่ายดาย โดยบ่อยครั้งมักเห็นเขาปะปนอยู่ในหมู่สามัญชนชาวซีเรีย, รับประทานอาหารค่ำกับภรรยาและลูกๆ ของเขา, ขับรถด้วยตัวเองไปรอบๆ เมือง, ปรากฏตัวไปชมการแสดงละครและนิทรรศการต่างๆ
เขาพบปะกับผู้คนจากทุกชนชั้นทุกอาชีพแทบจะเป็นประจำทุกวัน รับฟังความคิดเห็นของพวกเขา และคอยติดตามเพื่อทำให้ความวิตกกังวลของพวกเขาได้รับการแก้ไขคลี่คลายโดยรวด เร็ว จุดยืนของเขาต่อกลุ่มฮามาส ในดินแดนฉนวนกาซา และต่อกลุ่มฮิซบอลเลาะห์ ในเลบานอน ทำให้เขาได้รับความนิยมอย่างมหาศาลจากประชาชนคนเดินถนนชาวซีเรีย และยิ่งได้รับการเสริมส่งมากขึ้นอีกจากข้อเท็จจริงที่ว่า เขาปฏิเสธไม่ยอมค้อมหัวแม้เผชิญแรงกดดันจากสหรัฐฯ ในระหว่างช่วงปีอันยากลำบากแห่งยุค จอร์จ ดับเบิลยู บุช ครองทำเนียบขาว
by ซามี โมวบายเอด เป็นนักวิเคราะห์การเมือง และศาสตราจารย์มหาวิทยาลัยชาวซีเรีย เขายังเป็นบรรณาธิการใหญ่ของนิตยสาร ฟอร์เวิร์ด แมกกาซีน (Forward Magazine)
ดามัสกัส – ในเวลาไม่ถึงเดือน มีผู้นำชาติอาหรับ 4 คนได้เรียงหน้ากันก้าวออกมาแถลงให้คำมั่นสัญญาว่า พวกเขาจะไม่ลงเลือกตั้งต่ออีกแล้ว เมื่อวาระการดำรงตำแหน่งตามรัฐธรรมนูญของพวกเขาสิ้นสุดลง
คนแรกคือ ซิเน เอล อาบิดิเน เบน อาลี (Zine el-Abidine Ben Ali) แห่งตูนิเซีย ผู้พยายามทำการต่อสู้ในสมรภูมิแห่งความพ่ายแพ้กับพวกเยาวชนคนหนุ่มสาวชาว ตูนิเซียผู้โกรธเกรี้ยว แล้วก็ต้องลงจากอำนาจไปในวันที่ 14 มกราคม เพียงแค่ 24 ชั่วโมงหลังจากกล่าวคำปราศรัย “ผมเข้าใจพวกคุณ” ที่เวลานี้มีชื่อเสียงฉาวโฉ่ของเขาแล้ว เบน อาลี ผู้อยู่ในวัย 74 ปี ได้ครองอำนาจมาตั้งแต่ปี 1987 และแต่เดิมมีกำหนดจะลงเลือกตั้งอีกสมัยหนึ่งในปี 2014
ถัดจากนั้นก็เป็นประธานาธิบดีฮอสนี มูบารัค (Hosni Mubarak) แห่งอียิปต์ ซึ่งชราและสุขภาพย่ำแย่ในวัย 83 ปี ภายหลังเผชิญกับการก่อการแข็งข้อทำนองเดียวกัน มูบารัคก็ประกาศว่าเขาจะไม่ขอรับการเสนอชื่อเข้าชิงตำแหน่งประธานาธิบดีเป็น สมัยที่ 6 เมื่อวาระการดำรงตำแหน่งสมัยปัจจุบันของเขาสิ้นสุดลงในเดือนกันยายน
มูบารัคได้ปลดคณะรัฐบาลของ อาหมัด นัซซิฟ (Ahmad Nazzif), สัญญาที่จะให้เสรีภาพเพิ่มมากขึ้น, และประกาศว่าเขาจะไม่มีการยกอำนาจให้ กามัล (Gamal) บุตรชายของเขาที่อยู่ในวัย 50 ปีและเป็นนักธุรกิจทรงอิทธิพล รับทอดสืบต่อ ภายหลังที่ได้ยึดครองอำนาจอย่างเหนียวแน่นและเด็ดขาดมาตั้งแต่ปี 1981 การที่มูบารัคเพิ่งจะมาคิดดำเนินการ “ปฏิรูป” อะไรต่ออะไร ก็ดูจะน้อยเกินไปและล่าช้าเกินไปเสียแล้วสำหรับประชาชนชาวอียิปต์ผู้โกรธ แค้น (ในที่สุด มูบารัคก็ต้อง “สละ” ตำแหน่งไปในวันที่ 11 กุมภาพันธ์ -ผู้แปล)
จากนั้นในวันที่ 2 กุมภาพันธ์ อาลี อับดุลเลาะห์ ซาเละห์ (Ali Abdullah Saleh) ประธานาธิบดีเยเมนวัย 69 ปี ก็ประกาศว่าเขาจะก้าวลงจากตำแหน่งในปี 2013 และเขาจะไม่ยกอำนาจให้แก่ อาหมัด ซาเละห์ (Ahmad Saleh) บุตรชายของเขา ทั้งนี้เขาครองอำนาจมาเป็นเวลา 33 ปีแล้วนับตั้งแต่ปี 1978
และคนสุดท้าย นายกรัฐมนตรี นูริ อัล มาลิกิ (Nuri al-Maliki) แห่งอิรัก ที่มีอายุ 61 ปี ได้ออกมาแถลงว่าเขาจะไม่ลงสมัครรับเลือกตั้งอีก เมื่อชาวอิรักไปลงหย่อนบัตรลงคะแนนครั้งต่อไปในปี 2014
ขณะที่เหตุการณ์ทั้งหมดดังที่กล่าวนี้ทยอยบังเกิดขึ้นในช่วงระยะเวลา ไม่ถึงเดือนนั่นเอง พลังตามท้องถนนในโลกอาหรับยังส่งผลทำให้รัฐบาลในอีก 2 ประเทศต้องล้มคว่ำไปด้วย นั่นคือ รัฐบาลของนายกรัฐมนตรี ซามีร์ อัล ริไฟอิ (Samir al-Rifaii) แห่งจอร์แดน และของนายกฯ ซออัด อัล ฮาริรี (Saad al-Hariri) แห่งเลบานอน
อะไรบางอย่างกำลังเปลี่ยนแปลงไปอย่างรวดเร็วในโลกอาหรับ รวดเร็วมากๆ และบางทีอาจจะรวดเร็วเกินกว่าที่พวกจอมเผด็จการซึ่งแก่เฒ่าและเจ็บออดๆ แอดๆ จะสามารถเข้าใจหยั่งรู้ ทั้งนี้ผู้ที่ก่อการลุกฮือต่อต้านและโค่นล้มระบอบปกครองของพวกเขา (หรือบังคับให้พวกเขาต้องดำเนินการปฏิรูปอย่างเอาจริงเอาจัง) ก็คือบรรดาคนหนุ่มคนสาวทั้งหลาย ที่ส่วนใหญ่มีอายุต่ำกว่า 25 ปี
ในกรุงตูนิส เบน อาลี ได้พยายามที่จะขับไล่ปราบปรามคนหนุ่มคนสาวเหล่านีโดยใช้กำลัง และจากนั้นก็กวาดล้างจับกุมพวกเขาไปเป็นจำนวนมาก ส่วนในอียิปต์ มูบารัคส่งกลุ่มนักเลงอันธพาลของเขาเข้าทุบตีผู้ประท้วงวัยหนุ่มสาวด้วยไม้ กระบองและฟันพวกเขาด้วยดาบ เมื่อการกระทำเช่นนี้ไม่ได้ผล ตำรวจก็ได้รับคำสั่งให้เปิดฉากยิงใส่ แต่นั่นก็เช่นกันไม่สามารถที่จะทำลายความเด็ดเดี่ยวแน่วแน่อย่างชนิดไม่มี อะไรหยุดยั้งได้ของพวกเขา หรือทำให้ความปรารถนาออย่างแรงกล้าที่จะก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของพวกเขา ต้องอ่อนแรงลงไป
ช่องว่างช่วงห่างทางอายุที่น้อยที่สุดระหว่างพวกเขากับเหล่าผู้นำของ พวกเขาก็คือในอิรัก กระนั้นก็ยังเป็นผลต่างที่สูงกว่า 35 ปี สำหรับในอียิปต์ มูบารัคแก่ชราขนาดเป็นคุณปู่คุณตาของผู้ชุมนุมประท้วงที่กริ้วโกรธแทบทุกคน ในจัตุรัสตอห์รีร์ (Tahrir Square) ในกรุงไคโร และเป็นที่ชัดเจนว่าพวกเขาสุดเซ็งสุดระอาใจที่จะต้องรับมือกับเขา
มูบารัคเปิดปากหล่นถ้อยคำที่คนหนุ่มคนสาวไม่ต้องการได้ยินได้ฟังอีก ต่อไปแล้ว ขณะเดียวกันพวกเขาก็พูดจาด้วยภาษาที่เขาไม่สามารถเข้าใจได้ แล้วยังมีสิ่งที่ตามกระหน่ำซ้ำเติม เป็นต้นว่ารายงานของสื่อหลายกระแสที่ว่า มูบารัคมีทรัพย์สมบัติเป็นมูลค่าถึง 70,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐฯ ซึ่งต้องถือเป็นตัวเลขที่โด่งทะลุฟ้าสำหรับประเทศที่ผู้คนหลายล้านคนมีราย ได้วันละไม่ถึง 2 ดอลลาร์ ตลอดระยะเวลา 3 ทศวรรษที่ผ่านมา ระบอบปกครองของมูบารัคได้รับเงินช่วยเหลือจากสหรัฐฯราวๆ 30,000 ล้านดอลลาร์ ทว่ากลับไม่มีเศษเงินสักเล็กสักน้อยเลยที่เผื่อแผ่มาถึงกระเป๋าของสามัญชน ชาวอียิปต์ คงไหลเวียนกันอยู่แต่ในหมู่ชนชั้นปกครองที่แวดล้อมประธานาธิบดีผู้นี้เท่า นั้น
คนหนุ่มคนสาวที่ออกมาชุมนุมประท้วงเหล่านี้ส่วนใหญ่แล้วยังไม่ได้ แต่งงาน ไม่มีภรรยาและลูกให้คอยห่วงใย และทุกคนต่างเหม็นเบื่อสุดเซ็งกับการทุจริตคอร์รัปชั่น, ความยากจน, การเล่นพรรคเล่นพวก, และการเพิกเฉยไม่แยแสอย่างสิ้นเชิงต่อเสียงเรียกร้องซ้ำๆ ซากๆ ของพวกเขา
น่าสังเกตว่าทั้งในอียิปต์และตูนิเซีย พวกผู้ชุมนุมประท้วงไม่ได้มีผู้นำเดี่ยวโดดเด่นให้พวกเขาคอยเดินตามแต่อย่าง ไร ไม่เหมือนกับในกรณีของการปฏิวัติส่วนใหญ่ที่เคยเกิดขึ้นในโลก ไม่มีบุคคลอย่างวลาดิมีร์ เลนิน (Vladimir Lenin) ในกรณีของรัสเซีย ไม่มีบุคคลอย่าง รูโฮลเลาะห์ โคไมนี (Ruhollah Khomeini) ของอิหร่าน หรือกระทั่งบุคคลอย่าง กามัล อับเดล นัสเซอร์ (Gamal Abdel Nasser) แห่งอียิปต์ยุคทศวรรษ 1950 เป็นผู้นำพาหนุ่มสาวชาวอาหรับเหล่านี้
นอกจากนั้นยังไม่มีแรงขับดันทางอุดมการณ์หรือทางศาสนาใดๆ อีกด้วย การลุกฮือคราวนี้ไม่ใช่การปฏิวัติอิสลาม หรือการปฏิวัติของคอมมิวนิสต์ ไม่ใช่ทั้งการปฏิวัติมาร์กซิสต์ หรือการปฏิวัติทุนนิยม เราไม่เห็นพวกนักการศาสนาสวมผ้าโพกศีรษะกำลังพยายามโค่นกษัตริย์ชราและเผด็จ การ เหมือนกรณีที่เกิดขึ้นในอิหร่านเมื่อปี 1979 และเราไม่พบพวกนายทหารหนุ่มหรูหรามากสีสันกำลังพยายามโค่นกษัตริย์หนุ่มที่ หรูหรามากสีสันพอๆ กัน อย่างที่เกิดขึ้นในอียิปต์ในปี 1952
นอกจากนั้นแล้ว เรายังไม่พบขบวนรถถังอเมริกันแล่นทะยานพุ่งเข้าไปในเมืองหลวงต่างๆ ของชาติอาหรับ โค่นล้มผู้เผด็จการซึ่งแท้ที่จริงแล้ววอชิงตันเองนั่นแหละได้อุปถัมภ์ชุบ เลี้ยงมานมนานหลายปี เหมือนกับกรณีที่เกิดขึ้นในอิรักเมื่อปี 2003
ดูเหมือนว่าไม่มีหนังสือหนังหาที่สร้างแรงบันดาลใจหรือที่ทรง อิทธิพลอย่างพิเศษ ซึ่งพวกผู้ประท้วงเหล่านี้กำลังอ่านกันอยู่ เมื่อตอนที่พวกเขาตัดสินใจที่จะลุกขึ้นยืนท้าทายจอมเผด็จการ นอกจากนั้นก็ไม่ได้มีคำประกาศแถลงการณ์ลับใดๆ, ไม่มีโรงพิมพ์ลับที่แอบซ่อนอยู่ในห้องใต้ดินคอยตีพิมพ์หนังสือเล่มเล็กๆ ชี้นำการต่อสู้, และก็ไม่มีคำปราศรัยอันดุเดือดเผ็ดร้อนให้ได้ยินกันทางสถานีวิทยุหรือสถานี ทีวีของพรรคฝ่ายค้าน สิ่งที่จุดชนวนให้แก่การลุกฮือขึ้นมาเหล่านี้ก็คือ ข้อความที่ส่งกันทางเอสเอ็มเอส, ข้อความทางทวีตเตอร์ และทางกลุ่มต่างๆ ในเฟสบุ๊ก ข้อความในโลก “เสมือนจริง”ทั้งหมดเหล่านี้ถูกผลิตขึ้นมาเพื่อที่ในเวลาอีกไม่นานก็จะถูกลบ ทิ้งไป หรือถูกปล่อยจมปลักอยู่ในซอกหลืบที่ถูกหลงลืมในโลกออนไลน์
โลกอาหรับอย่างที่เราๆ ท่านๆ ทั้งหลายรู้จักกัน โลกที่ประชาชนถูกกดขี่บังคับให้ต้องยึดมั่นปฏิบัติตามระบอบเผด็จการรวบอำนาจ อย่างมืดบอดนั้น ได้จบสิ้นลงไปแล้ว และมันก็ไม่มีท่าทีว่ากำลังจะกลับมาได้อีก ในช่วงเวลากว่า 40 ปีที่ผ่านมา ผู้คน 3 ชั่วอายุคนทีเดียวเติบโตขึ้นมาด้วยความเชื่อที่ว่า พวกเขาไม่มีทางเลยที่จะเปลี่ยนแปลงความเป็นจริงอันน่าสลดหดหู่ของพวกเขา โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อพิจารณาจากข้อเท็จจริงที่ว่า ระบอบปกครองในประเทศของพวกเขาเหล่านี้สามารถที่จะก้าวขึ้นสู่อำนาจและประคับ ประคองรักษาอำนาจเอาไว้ได้ ก็เนื่องจากได้รับความช่วยเหลือจากสหรัฐอเมริกา
ปัจจัยเรื่องสหรัฐฯนี้ เป็นลักษณะร่วมที่เชื่อมโยงมูบารัค, ฮาริรี, เบน อาลี, มาลิกิ, และ ซาเละห์ เข้าด้วยกัน พวกเขาทั้งหมดต่างก็ได้กระทำตัวเองให้มีประโยชน์แก่คณะรัฐบาลสหรัฐฯชุดแล้ว ชุดเล่า ไม่ว่าจะเป็นการต่อสู้กับลัทธิคอมมิวนิสต์ในยุคสงครามเย็น, การต่อสู้กับลัทธิโคไมนีภายหลังการปฏิวัติอิหร่านปี 1979, และการต่อสู้กับลัทธิอิสลามเคร่งจารีตภายหลังเหตุการณ์ 11 กันยายน 2001
พวกเขาทั้งหมดต่างแสดงจุดยืนซึ่งไม่เป็นที่นิยมชมชื่นอย่างยิ่งของ ประชาชนของพวกเขาเอง ในการคัดค้านขัดขวางกลุ่มต่อต้านที่แสนจะเป็นที่นิยมชนชื่นในปาเลสไตน์และใน เลบานอน และจุดยืนของพวกเขาก็ถูกถ่ายทอดเข้าไปในบ้านเรือนชาวอาหรับทุกหนทุกแห่งโดย ผ่านสถานีโทรทัศน์ภาษาอาหรับ อย่างเช่น อัลญะซีเราะห์ (al-Jazeera) สืบเนื่องจากลักษณะร่วมกันเหล่านี้เอง ผู้นำเหล่านี้ทั้งหมดจึงต้องเผชิญกับชะตากรรมคล้ายคลึงกันในเดือนมกราคมแห่ง การตัดสินชี้ชะตาของปี 2011
บางทีอาจจะมีประเทศที่ถือเป็นกรณียกเว้นอยู่เพียงประเทศเดียว นั่นคือ ซีเรีย เมื่อต้นเดือนนี้ มีกลุ่มนักเคลื่อนไหวไม่ประกาศชื่อกลุ่มหนึ่ง พยายามอาศัยเฟสบุ๊กเพื่อเรียกร้องให้ผู้คนออกมาชุมนุมประท้วงใน “วันแห่งความโกรธแค้น” ในกรุงดามัสกัส เฉกเช่นเดียวกับที่มีกลุ่มเคลื่อนไหวจัดกันขึ้นทั้งในตูนิเซีย, จอร์แดน, และอียิปต์ พวกนักหนังสือพิมพ์ชาติตะวันตกหลายต่อหลายคนทีเดียว รีบบินเข้ามาในซีเรียเพื่อคอยเฝ้าชมละครอันน่าตื่นเต้นที่ประชาชนช่วยกัน “โค่นล้มรัฐบาลของพวกเขา”
ทว่าพวกเขากลับต้องประสบกับความเซอร์ไพรซ์ครั้งใหญ่ ตลอดทั่วทั้งซีเรียไม่ได้มีการชุมนุมเดินขบวนอะไรกันเลย บางผู้คนในโลกตะวันตกคาดหมายเอาไว้ว่าพวกผู้ชุมนุมจะปรากฏตัวขึ้นตามท้องถนน และปะทะกับกองกำลังความมั่นคงของซีเรีย ทว่าเหตุการณ์เช่นนี้มิได้บังเกิดขึ้น และเหตุผลของเรื่องนี้ก็มีหลายอย่างหลายประการ
ประการหนึ่งคือ ไม่เหมือนกับ มูบารัค หรือ เบน อาลี ประธานาธิบดีบาชาร์ อัล อัสซาด (Bashar al-Assad) ของซีเรีย ซึ่งปัจจุบันอยู่ในวัย 44 ปี เป็นผู้นำที่ได้รับความนิยมชมชอบอย่างสูงมาก โดยเฉพาะอย่างยิ่งในหมู่คนหนุ่มคนสาว คนหนุ่มสาวชาวซีเรียจึงไม่เหมือนกับคนหนุ่มสาวชาวตูนิเซียหรือชาวอียิปต์ พวกเขาไว้เนื้อเชื่อใจในประธานาธิบดีของพวกเขา และมองเขาว่าเป็นคนหนึ่งในหมู่พวกเขา เป็นคนหนึ่งที่ทำงานอย่างหนักมาตลอด 10 ปีที่ผ่านมาเพื่อยกระดับรายได้ของพวกเขา, จัดหาตำแหน่งงานใหม่ๆ ให้แก่พวกเขา, และสร้างสังคมที่ดีงามลึกซึ้งยิ่งขึ้น ถึงแม้จะมีสหรัฐอเมริกาคอยหาเรื่องสร้างอุปสรรคนานาเพื่อขัดขวางการทำงานของ เขาก็ตามที
พูดกันอย่างย่นย่อ อัสซาดเป็นบุคคลที่อยู่เบื้องหลังมหาวิทยาลัยภาคเอกชนและธนาคารภาคเอกชน ซึ่งได้ส่งผลทำให้เกิดการปรับขึ้นค่าจ้างและหว่านเมล็ดพันธุ์ชนชั้นกลางที่ เวลานี้กำลังก้าวผงาดขึ้นมาของซีเรีย, ความรุ่งเรืองเฟื่องฟูของการกีฬา, อินเทอร์เน็ต, สื่อมวลชนภาคเอกชน, และองค์กรนอกภาครัฐบาลที่ขับดันโดยภาคสังคม
ตัวอย่างเช่น เมื่อเร็วๆ นี้ รัฐบาลของเขาจัดตั้งกองทุนขึ้นมาเพื่อให้ความช่วยเหลือทางการเงินแก่ครอบ ครัวที่ยากจนข้นแค้น 450,000 ครอบครัว และเขาได้ทำให้มีการปรับขึ้นค่าจ้างรวมกันแล้วมากกว่า 100% ในรอบ 1 ทศวรรษที่ผ่านมา ยิ่งไปกว่านั้น ขณะที่มูบารัคใช้ชีวิตอยู่เบื้องหลังแนวกำแพงสูงลิ่วของวังของเขาในกรุงไคโร อัสซาดกลับเป็นประธานาธิบดีที่ประชาชนเข้าถึงได้อย่างง่ายดาย โดยบ่อยครั้งมักเห็นเขาปะปนอยู่ในหมู่สามัญชนชาวซีเรีย, รับประทานอาหารค่ำกับภรรยาและลูกๆ ของเขา, ขับรถด้วยตัวเองไปรอบๆ เมือง, ปรากฏตัวไปชมการแสดงละครและนิทรรศการต่างๆ
เขาพบปะกับผู้คนจากทุกชนชั้นทุกอาชีพแทบจะเป็นประจำทุกวัน รับฟังความคิดเห็นของพวกเขา และคอยติดตามเพื่อทำให้ความวิตกกังวลของพวกเขาได้รับการแก้ไขคลี่คลายโดยรวด เร็ว จุดยืนของเขาต่อกลุ่มฮามาส ในดินแดนฉนวนกาซา และต่อกลุ่มฮิซบอลเลาะห์ ในเลบานอน ทำให้เขาได้รับความนิยมอย่างมหาศาลจากประชาชนคนเดินถนนชาวซีเรีย และยิ่งได้รับการเสริมส่งมากขึ้นอีกจากข้อเท็จจริงที่ว่า เขาปฏิเสธไม่ยอมค้อมหัวแม้เผชิญแรงกดดันจากสหรัฐฯ ในระหว่างช่วงปีอันยากลำบากแห่งยุค จอร์จ ดับเบิลยู บุช ครองทำเนียบขาว
by ซามี โมวบายเอด เป็นนักวิเคราะห์การเมือง และศาสตราจารย์มหาวิทยาลัยชาวซีเรีย เขายังเป็นบรรณาธิการใหญ่ของนิตยสาร ฟอร์เวิร์ด แมกกาซีน (Forward Magazine)
